解深宻經卷第三
唐三藏法師玄奘奉 詔譯
分别瑜伽品第六
爾時,慈氏菩薩摩訶薩白佛言:“世尊!菩薩何依、何住,於大乗中修奢摩他、毗鉢舍那?”
佛告慈氏菩薩曰:“善男子!當知菩薩法假安立,及不捨阿耨多羅三藐三菩提願——爲依、爲住,於大乗中修奢摩他、毗鉢舍那。”
慈氏菩薩復白佛言:“如世尊說四種所縁境事:一者、有分别影像所縁境事;二者、無分别影像所縁境事;三者、事邊際所縁境事;四者、所作成辦所縁境事。於此四中,幾是奢摩他所縁境事?幾是毗鉢舍那所縁境事?幾是俱所縁境事?”
佛告慈氏菩薩曰:“善男子!一是奢摩他所縁境事,謂無分别影像;一是毗鉢舍那所縁境事,謂有分别影像;二是俱所縁境事,謂事邊際、所作成辦。”
慈氏菩薩復白佛言:“世尊!云何菩薩依是四種奢摩他、毗鉢舍那所縁境事,能求奢摩他,能善毗鉢舍那?”
佛告慈氏菩薩曰:“善男子!如我爲諸菩薩所說法假安立,所謂契經、應頌、記别、諷誦、自說、因縁、譬喻、本事、本生、方廣、希法、論議,菩薩於此善聽、善受,言善通利、意善尋思、見善通逹,即於如是善思惟法,獨處空閑作意思惟;復即於此能思惟心,内心相續,作意思惟;如是正行多安住故,起身輕安及心輕安,是名奢摩他;如是菩薩,能求奢摩他。彼由獲得身心輕安爲所依故,即於如所善思惟法内三摩地所行影像,觀察勝解,捨離心相;即於如是三摩地影像所知義中,能正思擇、最極思擇,周徧尋思、周徧伺察 ,若忍、若樂、若慧、若見、若觀,是名毗鉢舍那;如是菩薩,能善毗鉢舍那。”
慈氏菩薩復白佛言:“世尊!若諸菩薩縁心爲境,内思惟心,乃至未得身心輕安,所有作意當名何等?”
佛告慈氏菩薩曰:“善男子!非奢摩他作意,是隨順奢摩他勝解相應作意。”
“世尊!若諸菩薩乃至未得身心輕安,於如所思所有諸法内三摩地所縁影像作意思惟,如是作意當名何等?”
“善男子!非毗鉢舍那作意,是隨順毗鉢舍那勝解相應作意。”
慈氏菩薩復白佛言:“世尊!奢摩他道與毗鉢舍那道,當言有異?當言無異?”
佛告慈氏菩薩曰:“善男子!當言非有異、非無異。何故非有異?以毗鉢舍那所縁境心爲所縁故。何故非無異?有分别影像非所縁故。”
慈氏菩薩復白佛言:“世尊!諸毗鉢舍那三摩地所行影像,彼與此心,當言有異?當言無異?”
佛告慈氏菩薩曰:“善男子!當言無異。何以故?由彼影像唯是識故。善男子!我說識所縁,唯識所現故。”
“世尊!若彼所行影像,即與此心無有異者,云何此心還見此心?”
“善男子!此中無有少法能見少法;然即此心如是生時,即有如是影像顯現。善男子!如依善瑩 清淨鏡面,以質爲縁,還見本質,而謂我今見於影像,及謂離質别有所行影像顯現。如是此心生時,相似有異三摩地所行影像顯現。”
“世尊!若諸有情自性而住,縁色等心所行影像,彼與此心亦無異耶?”
“善男子!亦無有異!而諸愚夫由顚倒覺,於諸影像,不能如實知唯是識,作顚倒解。”
慈氏菩薩復白佛言:“世尊!齊何當言:菩薩一向修毗鉢舍那?”
佛告慈氏菩薩曰:“善男子!若相續作意,唯思惟心相。”
“世尊!齊何當言:菩薩一向修奢摩他?”
“善男子!若相續作意,唯思惟無間心。”
“世尊!齊何當言:菩薩奢摩他、毗鉢舍那和合俱轉?”
“善男子!若正思惟心一境性。”
“世尊!云何心相?”
“善男子!謂三摩地所行有分别影像——毗鉢舍那所縁。”
“世尊!云何無間心?”
“善男子!謂縁彼影像心——奢摩他所縁。”
“世尊!云何心一境性?”
“善男子!謂通逹三摩地所行影像,唯是其識;或通逹此已,復思惟如性。”
慈氏菩薩復白佛言:“世尊!毗鉢舍那凡有幾種?”
佛告慈氏菩薩曰:“善男子!略有三種:一者、有相毗鉢舍那;二者、尋求毗鉢舍那;三者、伺察毗鉢舍那。云何有相毗鉢舍那?謂純思惟三摩地所行有分别影像毗鉢舍那。云何尋求毗鉢舍那?謂由慧故,徧於彼彼未善解了一切法中,爲善了故,作意思惟毗鉢舍那。云何伺察毗鉢舍那?謂由慧故,徧於彼彼已善解了一切法中,爲善證得極解脫故,作意思惟毗鉢舍那。”
慈氏菩薩復白佛言:“世尊!是奢摩他凡有幾種?”
佛告慈氏菩薩曰:“善男子!即由隨彼無間心故,當知此中亦有三種。復有八種,謂初靜慮,乃至非想非非想處,各有一種奢摩他故。復有四種,謂慈、悲、喜、捨四無量中,各有一種奢摩他故。”
慈氏菩薩復白佛言:“世尊!如說依法奢摩他、毗鉢舍那,復說不依法奢摩他、毗鉢舍那。云何名依法奢摩他、毗鉢舍那?云何復名不依法奢摩他、毗鉢舍那?”
佛告慈氏菩薩曰:“善男子!若諸菩薩隨先所受、所思法相,而於其義得奢摩他、毗鉢舍那,名依法奢摩他、毗鉢舍那。若諸菩薩不待所受、所思法相,但依於他教誡教授,而於其義得奢摩他、毗鉢舍那,謂觀青瘀 及膿爛 等,或一切行皆是無常,或諸行苦,或一切法皆無有我,或復𣵀槃畢竟寂靜;如是等類奢摩他、毗鉢舍那,名不依法奢摩他、毗鉢舍那。由依止法得奢摩他、毗鉢舍那,故我施設隨法行菩薩,是利根性;由不依法得奢摩他、毗鉢舍那,故我施設隨信行菩薩,是鈍根性。”
慈氏菩薩復白佛言:“世尊!如說縁别法奢摩他、毗鉢舍那,復說縁總法奢摩他、毗鉢舍那。云何名爲縁别法奢摩他、毗鉢舍那?云何復名縁總法奢摩他、毗鉢舍那?”
佛告慈氏菩薩曰:“善男子!若諸菩薩,縁於各别契經等法,於如所受、所思惟法,修奢摩他、毗鉢舍那,是名縁别法奢摩他、毗鉢舍那。若諸菩薩,即縁一切契經等法,集爲一團、一𧂐 、一分、一聚作意思惟:此一切法,隨順眞如,趣向眞如,臨入眞如;隨順菩提,隨順𣵀槃,隨順轉依,及趣向彼,若臨入彼;此一切法,宣說無量無數善法。如是思惟修奢摩他、毗鉢舍那,是名縁總法奢摩他、毗鉢舍那。”
慈氏菩薩復白佛言:“世尊!如說縁小總法奢摩他、毗鉢舍那,復說縁大總法奢摩他、毗鉢舍那,又說縁無量總法奢摩他、毗鉢舍那。云何名縁小總法奢摩他、毗鉢舍那?云何名縁大總法奢摩他、毗鉢舍那?云何復名縁無量總法奢摩他、毗鉢舍那?”
佛告慈氏菩薩曰:“善男子!若縁各别契經,乃至各别論義,爲一團等作意思惟,當知是名縁小總法奢摩他、毗鉢舍那。若縁乃至所受、所思契經等法爲一團等作意思惟——非縁各别,當知是名縁大總法奢摩他、毗鉢舍那。若縁無量如來法教、無量法句文字、無量後後慧所照了,爲一團等作意思惟,非縁乃至所受所思,當知是名縁無量總法奢摩他、毗鉢舍那。”
慈氏菩薩復白佛言:“世尊!菩薩齊何名得縁總法奢摩他、毗鉢舍那?”
佛告慈氏菩薩曰:“善男子!由五縁故,當知名得:一者、於思惟時,刹那刹那融銷一切麤重所依;二者、離種種想,得樂法樂;三者、解了十方無差别相無量法光;四者、所作成滿相應淨分别無分别相,恒現在前;五者、爲令法身得成滿故,攝受後後轉勝妙因。”
慈氏菩薩復白佛言:“世尊!此縁總法奢摩他、毗鉢舍那,當知從何名爲通達?從何名得?”
佛告慈氏菩薩曰:“善男子!從初極喜地名爲通逹;從第三發光地乃名爲得。善男子!初業菩薩亦於是中隨學作意,雖未可歎,不應懈廢 。”
慈氏菩薩復白佛言:“世尊!是奢摩他、毗鉢舍那,云何名有尋有伺三摩地?云何名無尋惟伺三摩地?云何名無尋無伺三摩地?”
佛告慈氏菩薩曰:“善男子!於如所取尋伺法相,若有麤顯領受觀察,諸奢摩他、毗鉢舍那是名有尋有伺三摩地。若於彼相,雖無麤顯領受觀察,而有微細彼光明念領受觀察,諸奢摩他、毗鉢舍那是名無尋惟伺三摩地。若即於彼一切法相,都無作意領受觀察,諸奢摩他、毗鉢舍那是名無尋無伺三摩地。
“復次,善男子!若有尋求奢摩他、毗鉢舍那,是名有尋有伺三摩地。若有伺察奢摩他、毗鉢舍那,是名無尋惟伺三摩地。若縁總法奢摩他、毗鉢舍那,是名無尋無伺三摩地。”
慈氏菩薩復白佛言:“世尊!云何止相?云何舉相?云何捨相?”
佛告慈氏菩薩曰:“善男子!若心掉舉或恐掉舉時,諸可厭法作意及彼無間心作意,是名止相。若心沉没或恐沉没時,諸可欣法作意及彼心相作意,是名舉相。若於一向止道,或於一向觀道,或於雙運轉道,二隨煩惱所染汙時,諸無功用作意,及心任運轉中所有作意,是名捨相。”
慈氏菩薩復白佛言:“世尊!修奢摩他、毗鉢舍那諸菩薩衆,知法、知義。云何知法?云何知義?”
佛告慈氏菩薩曰:“善男子!彼諸菩薩,由五種相了知於法:一者、知名;二者、知句;三者、知文;四者、知别;五者、知總。云何爲名?謂於一切染淨法中,所立自性想假施設。云何爲句?謂即於彼名聚集中,能隨宣說諸染淨義,依持建立。云何爲文?謂即彼二所依止字。云何於彼各别了知?謂由各别所縁作意。云何於彼總合了知?謂由總合所縁作意。如是一切總略爲一,名爲知法;如是名爲菩薩知法。
“善男子!彼諸菩薩,由十種相了知於義:一者、知盡所有性;二者、知如所有性;三者、知能取義;四者、知所取義;五者、知䢖立義;六者、知受用義;七者、知顚倒義;八者、知無倒義;九者、知雜染義;十者、知清淨義。
“善男子!盡所有性者,謂諸雜染、清淨法中,所有一切品别邊際,是名此中盡所有性。如五數藴、六數内處、六數外處,如是一切。
“如所有性者,謂即一切染淨法中,所有眞如,是名此中如所有性。此復七種:一者、流轉眞如,謂一切行無先後性;二者、相眞如,謂一切法𥙷特伽羅無我性及法無我性;三者、了别眞如,謂一切行惟是識性;四者、安立眞如,謂我所說諸苦聖諦;五者、邪行眞如,謂我所說諸集聖諦;六者、清淨眞如,謂我所說諸滅聖諦;七者、正行眞如,謂我所說諸道聖諦。當知此中,由流轉眞如、安立眞如、邪行眞如故,一切有情平等平等;由相眞如、了别眞如故,一切諸法平等平等;由清淨眞如故,一切聲聞菩提、獨覺菩提、阿耨多羅三藐三菩提,平等平等;由正行眞如故,聽聞正法,縁總境界勝奢摩他、毗鉢舍那所攝受慧,平等平等。
“能取義者,謂内五色處,若心意識及諸心法。
“所取義者,諸外六處。又能取義,亦所取義。
“建立義者,謂器世界,於中可得建立一切諸有情界,謂一村田、若百村田、若千村田、若百千村田;或一大地至海邊際,此百、此千、若此百千;或一贍部洲,此百、此千、若此百千;或一四大洲,此百、此千、若此百千;或一小千世界,此百、此千、若此百千;或一中千世界,此百、此千、若此百千;或一三千大千世界,此百、此千、若此百千;或此拘胝、此百拘胝、此千拘胝、此百千拘胝;或此無數、此百無數、此千無數、此百千無數,或三千大千世界無數、百千微塵量等,於十方面無量無數諸器世界。
“受用義者,謂我所說諸有情類,爲受用故,攝受資具。
“顚倒義者,謂即於彼能取等義,無常計常,想倒、心倒、見倒;苦計爲樂,不淨計淨,無我計我,想倒、心倒、見倒。
“無倒義者,與上相違;能對治彼,應知其相。
“雜染義者,謂三界中三種雜染:一者、煩惱雜染;二者、業雜染;三者、生雜染。
“清淨義者,謂即如是三種雜染,所有離繫菩提分法。
“善男子!如是十種,當知普攝一切諸義。
“復次,善男子!彼諸菩薩由能了知五種義故,名爲知義。何等五義?一者、徧知事;二者、徧知義;三者、徧知因;四者、得徧知果;五者、於此覺了。
“善男子!此中徧知事者,當知即是一切所知——謂或諸藴,或諸内處,或諸外處,如是一切。
“徧知義者,乃至所有品類差别所應知境——謂世俗故,或勝義故,或功徳故,或過失故,縁故、世故,或生,或住,或壊相故,或如病等故,或苦集等故,或眞如、實際、法界等故,或廣略故,或一向記故,或分别記故,或反問記故,或置記故,或隱宻故,或顯了故,如是等類,當知一切名徧知義。
“言徧知者,當知即是能取前二菩提分法,所謂念住或正斷等。
“得徧知果者,謂貪、恚、癡永斷毗奈耶,及貪、恚、癡一切永斷諸沙門果,及我所說聲聞、如來若共、不共、世出、世間所有功徳,於彼作證。
“於此覺了者,謂即於此作證法中,諸解脫智廣爲他說、宣揚、開示。
“善男子!如是五義,當知普攝一切諸義。
“復次,善男子!彼諸菩薩,由能了知四種義故,名爲知義。何等四義?一者、心執受義;二者、領納義;三者、了别義;四者、雜染清淨義。善男子!如是四義,當知普攝一切諸義。
“復次,善男子!彼諸菩薩,由能了知三種義故,名爲知義。何等三義?一者、文義;二者、義義;三者、界義。
“善男子!言文義者,謂名身等。
“義義當知復有十種:一者、眞實相;二者、徧知相;三者、永斷相;四者、作證相;五者、修習相;六者、即彼眞實相等品類差别相;七者、所依、能依相屬相;八者、即徧知等障礙法相;九者、即彼隨順法相;十者、不徧知等及徧知等過患、功徳相。
“言界義者,謂五種界:一者、器世界;二者、有情界;三者、法界;四者、所調伏界;五者、調伏方便界。
“善男子!如是五義,當知普攝一切義。”
慈氏菩薩復白佛言:“世尊!若聞所成慧了知其義,若思所成慧了知其義,若奢摩他、毗鉢舍那修所成慧了知其義,此何差别?”
佛告慈氏菩薩曰:“善男子!聞所成慧,依止於文,但如其說,未善意趣,未現在前,隨順解脫,未能領受成解脫義。思所成慧,亦依於文,不惟如說,能善意趣,未現在前,轉順解脫,未能領受成解脫義。若諸菩薩修所成慧,亦依於文亦不依文,亦如其說亦不如說,能善意趣,所知事同分三摩地所行影像現前,極順解脫,已能領受成解脫義。善男子!是名三種知義差别。”
慈氏菩薩復白佛言:“世尊!修奢摩他、毗鉢舍那諸菩薩衆,知法知義,云何爲智?云何爲見?”
佛告慈氏菩薩曰:“善男子!我無量門宣說智、見二種差别,今當爲汝略說其相。若縁總法修奢摩他、毗鉢舍那所有妙慧,是名爲智;若縁别法修奢摩他、毗鉢舍那所有妙慧,是名爲見。”
慈氏菩薩復白佛言:“世尊!修奢摩他、毗鉢舍那諸菩薩衆,由何作意?何等、云何除遣諸相?”
佛告慈氏菩薩曰:“善男子!由眞如作意,除遣法相及與義相;若於其名及名自性無所得時,亦不觀彼所依之相,如是除遣。如於其名,於句於文,於一切義,當知亦爾;乃至於界及界自性無所得時,亦不觀彼所依之相,如是除遣。”
“世尊!諸所了知眞如義相,此眞如相亦可遣不?”
“善男子!於所了知眞如義中,都無有相,亦無所得,當何所遣?善男子!我說了知眞如義時,能伏一切法義之相,非此了達餘所能伏。”
“世尊!如世尊說,濁水器喻、不淨鏡喻、撓 泉池喻,不任觀察自面影相;若堪任者,與上相違。如是若有不善修心,則不堪任如實觀察所有眞如;若善修心,堪任觀察。此說何等能觀察心?依何眞如而作是說?”
“善男子!此說三種能觀察心,謂聞所成能觀察心,若思所成能觀察心,若修所成能觀察心。依了别眞如作如是說。”
“世尊!如是了知法義菩薩爲遣諸相勤修如行,有幾種相難可除遣?誰能除遣?”
“善男子!有十種相,空能除遣。何等爲十?一者、了知法義故,有種種文字相;此由一切法空,能正除遣。二者、了知安立眞如義故,有生、滅、住、異性相續隨轉相;此由相空及無先後空,能正除遣。三者、了知能取義故,有顧戀身相及我慢相;此由内空及無所得空,能正除遣。四者、了知所取義故,有顧戀財相;此由外空,能正除遣。五者、了知受用義,男女承事資具相應故,有内安樂相、外淨妙相;此由内外空及本性空,能正除遣。六者、了知䢖立義故,有無量相;此由大空,能正除遣。七者、了知無色故,有内寂靜解脫相;此由有爲空,能正除遣。八者、了知相眞如義故,有𥙷特伽羅無我相、法無我相,若惟識相及勝義相;此由畢竟空、無性空、無性自性空及勝義空,能正除遣。九者、由了知清淨眞如義故,有無爲相、無變異相;此由無爲空、無變異空,能正除遣。十者、即於彼相對治空性,作意思惟故,有空性相;此由空空,能正除遣。”
“世尊!除遣如是十種相時,除遣何等?從何等相而得解脫?”
“善男子!除遣三摩地所行影像相;從雜染縛相而得解脫,彼亦除遣。善男子!當知就勝說如是空,治如是相,非不一一治一切相。譬如無明非不能生乃至老死諸雜染法,就勝但說能生於行,由是諸行親近縁故。此中道理,當知亦爾。”
爾時,慈氏菩薩復白佛言:“世尊!此中何等空是總空性相?若諸菩薩了知是已,無有失壞於空性相,離増上慢。”
爾時世尊歎慈氏菩薩曰:“善哉,善哉!善男子!汝今乃能請問如來如是深義,令諸菩薩於空性相無有失壞。何以故?善男子!若諸菩薩於空性相有失壞者,便爲失壞一切大乗;是故汝應諦聽,諦聽!當爲汝說總空性相。善男子!若於依他起相及圎成實相中,一切品類雜染、清淨徧計所執相畢竟逺離性,及於此中都無所得,如是名爲於大乗中總空性相。”
慈氏菩薩復白佛言:“世尊!此奢摩他、毗鉢舍那,能攝幾種勝三摩地?”
佛告慈氏菩薩曰:“善男子!如我所說無量聲聞、菩薩、如來,有無量種勝三摩地,當知一切皆此所攝。”
“世尊!此奢摩他、毗鉢舍那以何爲因?”
“善男子!清淨尸羅、清淨聞思所成正見,以爲其因。”
“世尊!此奢摩他、毗鉢舍那以何爲果?”
“善男子!善清淨心、善清淨慧,以爲其果。復次,善男子!一切聲聞及如來等,所有世間及出世間一切善法,當知皆是此奢摩他、毗婆舍那所得之果。”
“世尊!此奢摩他、毗鉢舍那能作何業?”
“善男子!此能解脫二縛爲業,所謂相縛及麤重縛。”
“世尊!如佛所說五種繫中,幾是奢摩他障?幾是毗鉢舍那障?幾是俱障?”
“善男子!顧戀身、財,是奢摩他障。於諸聖教不得隨欲,是毗鉢舍那障。樂相雜住、於少喜足,當知俱障——由第一故,不能造修;由第二故,所修加行不到究竟。”
“世尊!於五蓋中,幾是奢摩他障?幾是毗鉢舍那障?幾是俱障?”
“善男子!掉舉惡作,是奢摩他障;惛沉睡眠、疑,是毗鉢舍那障;貪欲、瞋恚,當知俱障。”
“世尊!齊何名得奢摩他道圓滿清淨?”
“善男子!乃至所有惛沉睡眠正善除遣,齊是名得奢摩他道圓滿清淨。”
“世尊!齊何名得毗鉢舍那道圓滿清淨?”
“善男子!乃至所有掉舉惡作正善除遣,齊是名得毗鉢舍那道圎滿清淨。”
“世尊!若諸菩薩於奢摩他、毗鉢舍那現在前時,應知幾種心散動法?”
“善男子!應知五種:一者、作意散動;二者、外心散動;三者、内心散動;四者、相散動;五者、麤重散動。善男子!若諸菩薩捨於大乗相應作意,墮在聲聞、獨覺相應諸作意中,當知是名作意散動。若於其外五種妙欲諸雜亂相,所有尋思隨煩惱中,及於其外所縁境中,縱心流散,當知是名外心散動。若由惛沉及以睡眠,或由沉没,或由愛味三摩鉢底,或由隨一三摩鉢底諸隨煩惱之所染汙,當知是名内心散動。若依外相,於内等持所行諸相作意思惟,名相散動。若内作意爲縁,生起所有諸受,由麤重身計我起慢,當知是名麤重散動。”
“世尊!此奢摩他、毗鉢舍那,從初菩薩地乃至如來地,能對治何障?”
“善男子!此奢摩他、毗鉢舍那,於初地中,對治惡趣煩惱、業、生雜染障;第二地中,對治微細悞犯現行障;第三地中,對治欲貪障;第四地中,對治定愛及法愛障;第五地中,對治生死𣵀槃一向背趣障;第六地中,對治相多現行障;第七地中,對治細相現行障;第八地中,對治於無相作功用,及於有相不得自在障;第九地中,對治於一切種善巧言辭不得自在障;第十地中,對治不得圎滿法身證得障。善男子!此奢摩他、毗鉢舍那,於如來地,對治極微細最極微細煩惱障及所知障;由能永害如是障故,究竟證得無著無礙一切智見,依於所作成滿所縁,建立最極清淨法身。”
慈氏菩薩復白佛言:“世尊!云何菩薩依奢摩他、毗鉢舍那勤修行故,證得阿耨多羅三藐三菩提?”
佛告慈氏菩薩曰:“善男子!若諸菩薩已得奢摩他、毗鉢舍那,依七眞如,於如所聞、所思法中,由勝定心,於善審定,於善思量,於善安立眞如性中,内正思惟;彼於眞如正思惟故,心於一切細相現行尚能棄捨,何況麤相?
“善男子!言細相者,謂心所執受相,或領納相,或了别相,或雜染清淨相,或内相,或外相,或内外相,或謂我當修行一切利有情相,或正智相,或眞如相,或苦集滅道相,或有爲相,或無爲相,或有常相,或無常相,或苦有變異性相,或苦無變異性相,或有爲異相相,或有爲同相相,或知一切是一切已有一切相,或補特伽羅無我相,或法無我相。於彼現行,心能棄捨。彼既多住如是行故,於時時間,從其一切繫蓋散動,善修治心;從是已後,於七眞如,有七各别自内所證通逹智生,名爲見道;由得此故,名入菩薩正性離生,生如來家,證得初地,又能受用此地勝徳。彼於先時,由得奢摩他、毗鉢舍那故,已得二種所縁,謂有分别影像所縁,及無分别影像所縁。彼於今時得見道故,更證得事邊際所縁;復於後後一切地中,進修修道,即於如是三種所縁作意思惟。譬如有人,以其細楔 出於麤楔;如是菩薩,依此以楔出楔方便,遣内相故,一切隨順雜染分相皆悉除遣;相除遣故,麤重亦遣;永害一切相、麤重故,漸次於彼後後地中,如錬金法陶錬其心,乃至證得阿耨多羅三藐三菩提,又得所作成滿所縁。
“善男子!如是菩薩於内止觀正修行故,證得阿耨多羅三藐三菩提心。”
慈氏菩薩復白佛言:“世尊!云何修行引發菩薩廣大威徳?”
“善男子!若諸菩薩善知六處,便能引發菩薩所有廣大威徳:一者、善知心生;二者、善知心住;三者、善知心出;四者、善知心増;五者、善知心減;六者、善知方便。
“云何善知心生?謂如實知十六行心生起差别,是名善知心生。十六行心生起差别者:一者、不可覺知堅住器識生,謂阿陀那識;二者、種種行相所縁識生,謂頓取一切色等境界分别意識,及頓取内外境界覺受,或頓於一念瞬息 須㬰,現入多定,見多佛土、見多如來分别意識;三者、小相所縁識生,謂欲界繫識;四者、大相所縁識生,謂色界繫識;五者、無量相所縁識生,謂空、識無邊處繫識;六者、微細相所縁識生,謂無所有處繫識;七者、邊際相所縁識生,謂非想非非想處繫識;八者、無相識生,謂出世識及縁滅識;九者、苦俱行識生,謂地獄識;十者、雜受俱行識生,謂欲行識;十一、喜俱行識生,謂初、二靜慮識;十二、樂俱行識生,謂第三靜慮識;十三、不苦不樂俱行識生,謂從第四靜慮乃至非想非非想處識;十四、染汙俱行識生,謂諸煩惱及隨煩惱相應識;十五、善俱行識生,謂信等相應識;十六、無記俱行識生,謂彼俱不相應識。
“云何善知心住?謂如實知了别眞如。
“云何善知心出?謂如實知出二種縛:所謂相縛及麤重縛。此能善知,應令其心從如是出。
“云何善知心増?謂如實知能治相縛、麤重縛心,彼増長時,彼積集時,亦得増長,亦得積集,名善知増。
“云何善知心減?謂如實知彼所對治相及麤重所雜染心,彼衰退時,彼損減時,此亦衰退,此亦損減,名善知減。
“云何善知方便?謂如實知解脫、勝處及與徧處,或修或遣。
“善男子!如是菩薩,於諸菩薩廣大威徳,或已引發,或當引發,或現引發。”
慈氏菩薩復白佛言:“世尊!如世尊說:‘於無餘依𣵀槃界中,一切諸受無餘永滅。’何等諸受於此永滅?”
“善男子!以要言之,有二種受無餘永滅。何等爲二?一者、所依麤重受;二者、彼果境界受。
“所依麤重受,當知有四種:一者、有色所依受;二者、無色所依受;三者、果已成滿麤重受;四者、果未成滿麤重受。果已成滿受者,謂現在受;果未成滿受者,謂未來因受。
“彼果境界受,亦有四種:一者、依持受;二者、資具受;三者、受用受;四者、顧戀受。
“於有餘依𣵀槃界中,果未成滿受一切已滅,領彼對治明觸生受,領受共有,或復彼果已成滿受。又二種受一切已滅,惟現領受明觸生受,於無餘依𣵀槃界中般𣵀槃時,此亦永滅。是故說言:於無餘依涅槃界中,一切諸受無餘永滅。”
爾時世尊說是語已,復告慈氏菩薩曰:“善哉,善哉!善男子!汝今善能依止圎滿最極清淨妙瑜伽道,請問如來。汝於瑜伽,已得決定最極善巧。吾已爲汝宣說圎滿最極清淨妙瑜伽道,所有一切過去、未來正等覺者,已說、當說皆亦如是。諸善男子、若善女人,皆應依此勇猛精進,當正修學!”
爾時世尊欲重宣此義,而說頌曰:
“於法假立瑜伽中,若行放逸失大義;
依止此法及瑜伽,若正修行得大覺。
見有所得求免難,若謂此見爲得法,
慈氏彼去瑜伽逺,譬如大地與虚空。
利生堅固而不作,悟已勤修利有情,
智者作此窮劫量,便得最上離染喜。
若人爲欲而說法,彼名捨欲還取欲,
愚癡得法無價寳,反更遊行而乞匃 。
於諍諠雜戲論著,應捨發起上精進,
爲度諸天及世間,於此瑜伽汝當學!”
爾時,慈氏菩薩復白佛言:“世尊!於是解深宻法門中,當何名此教?我當云何奉持?”
佛告慈氏菩薩曰:“善男子!此名瑜伽了義之教,於此瑜伽了義之教汝當奉持。”
說此瑜伽了義教時,於大㑹中,有六百千衆生發阿耨多羅三藐三菩提心;三百千聲聞逺塵離垢,於諸法中,得法眼淨;一百五十千聲聞,諸漏永盡,心得解脫;七十五千菩薩,獲得廣大瑜伽作意。
解深宻經卷第三
龍藏音釋(註:現代音中,已無古音“入聲”;故凡遇“入聲”字,皆取現代義同之音代之。)
伺察:伺,息利切(si4),候也。察,初鎋切(cha入聲,取現代音cha2),審也。
瑩:縈定切(yong4),正作鎣,磨鎣也。
青瘀:瘀,依倨切(yu4)。青瘀,謂血積瘀而色青也。
膿爛:膿,奴冬切(nong2),腫血也。爛,郎肝切(lan4),腐爛也。
𧂐:正作積,子智切(zi4)。積也,聚也。
懈廢:懈,古隘切(jia4),怠也。廢,放吠切(fei4),捨也。
撓:而沼切(rao3),攪也。
楔:先結切(xie入聲,取現代音xie1),木楔也。
瞬息:瞬,舒閏切(shun4)。瞬息,謂動目呼吸氣也。
乞匃:匃,居太切(gai4),乞請也。
西安釋典文化龍藏法音工作室製作