新飜護國仁王般若經序
唐代宗皇帝 製
皇矣至覺,子于元元。截有海以般若之舟,剪稠林以智慧之劔。綿絡六合,羅罩十方。弘宣也深,志廣也大。自權輿天竺,泳沫漢庭,行無縁之慈,納常樂之域。信其博施,傾芥城而逾逺;仰夫湛寂,超言象之又玄。五始不究其初,一得罔根其本。以彼取此,何其遼哉!朕忝嗣鴻休,丕承大寳,軫推溝以夕惕(ti4),方徹枕而假寐。夫其鎭乾坤、遏㓂虐、和風雨、著星辰,與物無爲、乂人艱止,不有般若,其能已乎?甞澡身定泉、宅心秘道,緬(mian3)尋龍宫之藏,稽合鷲峰之㫖,懿夫護國,實在茲經。竊景行於波斯,庶闡揚於調御,至若髙張五忍,足明惻隱之深;永祛衆難,寔惟化清之本。名假法假、心空色空,推之於無則境智都寂,引之於有迺津梁不窮。思與黎蒸共臻實相,而緹(ti2)紬貝葉文字參差,東夏西天言音訛謬,致使古今飜譯清濁不同,前後㕘詳輕重匪一。其猶大輅,終繼事而增華;譬彼堅氷,始積水而非厲。先之所譯,語質未融,披讀之流臨文三覆,凡諸釋氏良用慨然。
先聖翹誠玉毫,澹慮眞境,發揮满教,捜綴缺文,詔大德三藏沙門不空,推校詳譯未周部卷。三藏學究二諦、教傳三宻,義了宗極、伊成字圓,褰(qian1)裳西指、汎盃南海,影與形對,勤將歳深,妙印度之聲明、洞中華之韻曲,甘露沃朕香風襲(xi2)予。旣而梵夾逺賷,洪鍾待扣,佇延吹萬之籟、率訓開三之典。朕哀纒欒(luan2)棘,悲感霜露,捧戴遺詔,不敢怠遑,延振錫之羣英、終爲山之九仞。開府朝恩,許國以身、歸佛以命,弼我眞教申夫妙門。爰令集京城義學大德良賁(bi4)等,翰林學士常衮等,於大明宫南桃園,詳譯《護國般若》畢,并更寫定《宻嚴》等經。握槧(zan4)含毫,研精賾䆳(ze2sui4),曩者訛略刊定較然,昔之沉隱鈎索煥矣。足可懸諸日月大燭昏衢,潤之雲雨横流動植。伏願上資仙駕,飛慧雲於四天;逈出塵勞,躡金蓮於十地。朕理昧幽關、文慙麗則,見推序述,惋(wan4)撫空懷。聊紀之於首篇,庶克開于厥後,將發皇永永,可推而行之。時,旃蒙歳木堇榮月也。
仁王護國般若波羅蜜多經卷上
唐三藏沙門大廣智 不空 譯
序品第一
如是我聞:
一時,佛住王舍城鷲峰山中,與大比丘衆千八百人俱皆阿羅漢,諸漏已盡無復煩惱,心善解脫、慧善解脫,九智十智所作已辦,三假實觀三空門觀,有爲功德、無爲功德皆悉成就;復有比丘尼衆八百人俱,皆阿羅漢;復有無量無數菩薩摩訶薩,實智平等永斷惑障,方便善巧起大行願,以四攝法饒益有情,四無量心普覆一切,三明鑒達得五神通,修習無邊菩提分法,工巧技藝超諸世間,深入縁生,空、無相願,出入滅定示現難量,摧伏魔怨雙照二諦,法眼普見知衆生根,四無礙解演說無畏,十力妙智雷震法音,近無等等金剛三昧,如是功德皆悉具足;復有無量優婆塞衆、優婆夷衆,皆見聖諦;復有無量修七賢行、念處、正勤、神足、根、力,八勝處、十徧處,十六心行趣諦現觀;復有十六大國王,波斯匿王等,各與若干千萬眷属俱;復有六欲天王,釋提桓因等,與其眷属無量天子俱;色四靜慮諸大梵王,亦與眷属無量天子俱;諸趣變化無量有情,阿脩羅等,若干眷属俱。復有變現十方淨土,而現百億師子之座,佛坐其上廣宣法要。一一座前各現一華,是百億華衆寳嚴餙。於諸華上,一一復有無量化佛、無量菩薩,四衆八部悉皆無量。其中諸佛各各宣說般若波羅蜜多,展轉流徧十方恒沙諸佛國土。有如是等諸來大衆,各禮佛足退坐一面。
爾時,世尊初年月八日,入大寂靜妙三摩地,身諸毛孔放大光明,普照十方恒沙佛土。是時,欲界無量諸天雨衆妙華,色界諸天亦雨天華,衆色間錯甚可愛樂。時,無色界雨諸香華,香如須彌、華如車輪,如雲而下徧覆大衆,普佛世界六種震動。
爾時,大衆自相謂言:「大覺世尊,前已爲我等,說摩訶般若波羅蜜多、金剛般若波羅蜜多、天王問般若波羅蜜多、大品等,無量無數般若波羅密多。今日如來放大光明,斯作何事?」
時,室羅筏國波斯匿王作是思惟:「今佛現是希有之相,必雨法雨,普皆利樂。」即問寳蓋、無垢稱等諸優婆塞,舍利弗、須菩提等諸天聲聞,彌勒、師子吼等諸菩薩摩訶薩言:「如來所現,是何瑞相?」時,諸大衆無能答者。波斯匿王等,承佛神力廣作音樂,欲、色諸天各奏無量天諸伎樂,聲徧三千大千世界。
爾時,世尊復放無量阿僧祇光,其明雜色,一一光中現寳蓮華,其華千葉皆作金色,上有化佛宣說法要。是佛光明普於十方恒河沙等諸佛國土,有緣斯現。彼他方佛國中,東方普光菩薩摩訶薩、東南方蓮華手菩薩摩訶薩、南方離憂菩薩摩訶薩、西南方光明菩薩摩訶薩、西方行慧菩薩摩訶薩、西北方寳勝菩薩摩訶薩、北方勝受菩薩摩訶薩、東北方離塵菩薩摩訶薩、上方喜受菩薩摩訶薩、下方蓮華勝菩薩摩訶薩,各與無量百千俱胝菩薩摩訶薩皆來至此,持種種香、散種種華,作無量音樂供養如來,頂禮佛足,黙然退坐,合掌恭敬,一心觀佛。
觀如來品第二
爾時,世尊從三昧起,坐師子座,告大衆言:「吾知十六諸國王等咸作是念:『世尊大慈,普皆利樂。我等諸王,云何護國?』善男子!吾今先爲諸菩薩摩訶薩,說護佛果、護十地行。汝等皆應,諦聽!諦聽!善思念之。」
是時,大衆波斯匿王等,聞佛語已,咸共讃言:「善哉!善哉!」即散無量諸妙寳花,於虚空中變成寳蓋,覆諸大衆靡不周徧。時,波斯匿王即從座起,頂禮佛足,合掌長跪而白佛言:「世尊!菩薩摩訶薩,云何護佛果?云何護十地行?」
佛告波斯匿王言:「護佛果者,諸菩薩摩訶薩應如是住,教化一切卵生、胎生、濕生、化生,不觀色相,不觀色如,受、想、行、識,我人知見、常樂我淨、四攝、六度、二諦四諦、力無畏等一切諸行,乃至菩薩、如來亦復如是,不觀相、不觀如。所以者何?以諸法性即眞實故,無來無去、無生無滅,同眞際、等法性,無二無别猶如虚空,藴處、界相無我我所。是爲菩薩摩訶薩修行般若波羅蜜多。」
波斯匿王白佛言:「世尊!若菩薩、衆生性無二者,菩薩以何相而化衆生耶?」
佛言:「大王!色、受、想、行、識常樂我淨,法性不住色、不住非色。受、想、行、識常樂我淨,亦不住淨,不住非淨。何以故?以諸法性悉皆空故,由世諦故,由三假故。一切有情藴、處、界法,造福、非福、不動行等,因果皆有;三乗賢聖所修諸行,乃至佛果,皆名爲有;六十二見亦名爲有。大王!若著名相分别諸法,六趣、四生、三乘行果,即是不見諸法實性。」
波斯匿王白佛言:「諸法實性,清淨平等,非有非無,智云何照?」
佛言:「大王!智照實性,非有非無。所以者何?法性空故。是即色、受、想、行、識,十二處,十八界;士夫六界,十二因縁;二諦,四諦,一切皆空。是諸法等,即生即滅,即有即空,刹那刹那亦復如是。何以故?一念中有九十刹那,一刹那經九百生滅,諸有爲法悉皆空故。以甚深般若波羅蜜多,照見諸法,一切皆空:内空、外空、内外空、空空、大空、勝義空、有爲空、無爲空、無始空、畢竟空、散空、本性空、自相空。一切法空:般若波羅蜜多空、因空、佛果空,空空故空。諸有爲法,法集故有、受集故有、名集故有、因集故有、果集故有、六趣故有、十地故有、佛果故有,一切皆有。
「善男子!若菩薩住於法相,有我相、人相,有情知見,爲住世間即非菩薩。所以者何?一切諸法悉皆空故。若於諸法而得不動,不生不滅,無相無無相,不應起見。何以故?一切法皆如也。諸佛、法、僧亦如也。聖智現前最初一念,具足八萬四千波羅蜜多,名歡喜地;障盡解脫,運載名乘;動相滅時,名金剛定;體相平等,名一切智智。
「大王!此般若波羅蜜多文字章句,百佛、千佛、百千萬億一切諸佛而共同說。若有人於恒河沙三千大千世界,满中七寳以用布施,大千世界一切有情皆得阿羅漢果;不如有人,於此經中乃至起於一念淨信,何況有能受持、讀誦、解一句者。所以者何?文字性離,無文字相,非法非非法。般若空故,菩薩亦空。何以故?於十地中,地地皆有始生、住生及以終生,此三十生悉皆是空;一切智智亦復皆空。
「大王!若菩薩見境、見智、見說、見受,即非聖見,是愚夫見。有情果報三界虚妄。欲界分别所造諸業,色四靜慮定所作業,無色四空定所起業。三有業果,一切皆空,三界根本無明亦空。聖位諸地無漏生滅,於三界中餘無明習,變易果報亦復皆空。等覺菩薩得金剛定,二死因果空,一切智亦空。佛無上覺種智圓满,擇非擇滅眞淨法界,性相平等應用亦空。
「善男子!若有修習般若波羅蜜多,說者、聽者,譬如幻士,無說、無聽。法同法性,猶如虚空,一切法皆如也。
「大王!菩薩摩訶薩護佛果爲若此。」
爾時,世尊告波斯匿王言:「汝以何相而觀如來?」
波斯匿王言:「觀身實相,觀佛亦然,無前際、無後際、無中際,不住三際;不住五藴不離五藴;不住四大不離四大;不住六處不離六處;不住三界不離三界;不住方不離方;明無明等非一非異;非此非彼;非淨非穢;非有爲非無爲;無自相無他相;無名無相;無彊無弱;無示無說;非施非慳;非戒非犯;非忍非恚;非進非怠;非定非亂;非智非愚;非來非去;非入非出;非福田非不福田;非相非無相;非取非捨;非大非小;非見非聞非覺非知;心行處滅,言語道斷;同眞際、等法性。我以此相而觀如來。」
佛言:「善男子!如汝所說。諸佛如來力、無畏等恒沙功德,諸不共法悉皆如是。修般若波羅蜜多者應如是觀,若他觀者名爲邪觀。」
說是法時,無量大衆得法眼淨。
菩薩行品第三
爾時,波斯匿王白佛言:「世尊!護十地行菩薩摩訶薩,應云何修行?云何化衆生?復以何相而住觀察?」
佛告大王:「諸菩薩摩訶薩,依五忍法以爲修行,所謂:伏忍、信忍、順忍、無生忍皆上中下,於寂滅忍而有上下,名爲菩薩修行般若波羅蜜多。善男子!初伏忍位,起習種性,修十住行。初發心相,有恒河沙衆生,見佛法僧,發於十信,所謂:信心、念心、精進心、慧心、定心、不退心、戒心、願心、護法心、迴向心。具此十心而能少分化諸衆生,超過二乗一切善地,是爲菩薩初長養心,爲聖胎故。
「復次,性種性菩薩,修行十種波羅蜜多,起十對治,所謂:觀察身、受、心、法,不淨、諸苦、無常、無我;治貪、瞋、癡三不善根,起施、慈、慧三種善根;觀察三世過去因忍、現在因果忍、未來果忍。此位菩薩廣利衆生,超過我見、人見、衆生等想,外道倒想所不能壞。
「復次,道種性菩薩,修十囬向,起十忍心,謂:觀五藴色、受、想、行、識,得戒忍、定忍、慧忍、解脫忍、解脫知見忍;觀三界因果,得空忍、無相忍、無願忍;觀二諦假實諸法無常得無常忍,一切法空得無生忍。此位菩薩作轉輪王,能廣化利一切衆生。
「復次,信忍菩薩,謂:歡喜地、離垢地、發光地,能斷三障色煩惱縛;行四攝法布施、愛語、利行、同事;修四無量心慈無量心、悲無量心、喜無量心、捨無量心;具四弘願斷諸纒蓋,常化衆生,修佛知見,成無上覺;住三脫門空解脫門、無相解脫門、無願解脫門。此是菩薩摩訶薩,從初發心至一切智諸行根本,利益安樂一切衆生。
「復次,順忍菩薩,謂:焰慧地、難勝地、現前地,能斷三障,心煩惱縛,能於一身徧徃十方億佛刹土,現不可說神通變化,利樂衆生。
「復次,無生忍菩薩,謂:逺行地、不動地、善慧地,能斷三障色心習氣,而能示現不可說身,隨類饒益一切衆生。
「復次,寂滅忍者,佛與菩薩同依此忍,金剛喻定住下忍位名爲菩薩,至於上忍名一切智。觀勝義諦,斷無明相,是爲等覺;一相無相,平等無二,爲第十一一切智地。非有非無,湛然清淨,無來無去,常住不變,同眞際、等法性,無縁大悲常化衆生,乘一切智乘來化三界。
「善男子!諸衆生類一切煩惱業,異熟果二十二根不出三界,諸佛示導;應、化、法身亦不離此。若有說言:『於三界外,别更有一衆生界。』者,即是外道大有經說。
「大王!我常語諸衆生:『但斷三界無明盡者,即名爲佛。』自性清淨,名本覺性,即是諸佛一切智智;由此得爲衆生之本,亦是諸佛菩薩行本,是爲菩薩本所修行,五忍法中十四忍也。」
佛言:「大王!汝先問言:『菩薩云何化衆生?』者,菩薩摩訶薩,應如是化,從初一地至後一地,自所行處及佛行處,一切知見故。若菩薩摩訶薩住百佛刹,作贍部洲轉輪聖王,修百法明門,以檀波羅蜜多住平等心,化四天下一切衆生;若菩薩摩訶薩住千佛刹,作忉利天王,修千法明門,說十善道化一切衆生;若菩薩摩訶薩住萬佛刹,作夜摩天王,修萬法明門,依四禪定化一切衆生;若菩薩摩訶薩住億佛刹,作覩史多天王,修億法明門,行菩提分法化一切衆生;若菩薩摩訶薩住百億佛刹,作化樂天王,修百億法明門,二諦四諦化一切衆生;若菩薩摩訶薩住千億佛刹,作他化自在天王,修千億法明門,十二因縁智化一切衆生;若菩薩摩訶薩住萬億佛刹,作初禪梵王,修萬億法明門,方便善巧智化一切衆生;若菩薩摩訶薩住百萬微塵數佛刹,作二禪梵王,修百萬微塵數法明門,雙照平等神通願智化一切衆生;若菩薩摩訶薩住百萬億阿僧祇微塵數佛刹,作三禪梵王,修百萬億阿僧祇微塵數法明門,以四無礙智化一切衆生;若菩薩摩訶薩住不可說不可說佛刹,作第四禪大梵天王,爲三界主,修不可說不可說法明門,得理盡三昧,同佛行處,盡三界源,普利衆生,如佛境界,是爲菩薩摩訶薩現諸王身化導之事。十方如來亦復如是,證無上覺,常徧法界,利樂衆生。」
爾時,一切大衆即從座起,散不可說華,焚不可說香,供養、恭敬、稱讃如來。時,波斯匿王即於佛前,以偈讃曰:
「世尊導師金剛體,心行寂滅轉法輪,
八辯圓音爲開演,時衆得道百萬億。
天人俱修出離行,能習一切菩薩道,
五忍功德妙法門,十四菩薩能諦了。
三賢十聖忍中行,唯佛一人能盡源,
佛法衆海三寳藏,無量功德於中攝。
十善菩薩發大心,長别三界苦輪海,
中下品善粟散王,上品十善鐵輪王,
習種銅輪二天下,銀輪三天性種性,
道種堅德轉輪王,七寳金輪四天下,
伏忍聖胎三十人,十住十行十逥向,
三世諸佛於中學,無不由此伏忍生,
一切菩薩行根本,是故發心信心難。
若得信心必不退,進入無生初地道,
化利自他悉平等,是名菩薩初發心。
歡喜菩薩轉輪王,初照二諦平等理,
權化有情逰百國,檀施清淨利群生。
入理般若名爲住,住生德行名爲地,
初住一心具衆德,於勝義中而不動。
離垢菩薩忉利王,現形六趣千國土,
戒足清淨悉圓满,永離誤犯諸過失。
無相無縁眞實性,無體無生無二照,
發光菩薩夜摩王,應形徃萬諸佛刹。
善能通逹三摩地,隱顯自在具三明,
歡喜離垢與發光,能滅色縛諸煩惱,
具觀一切身口業,法性清淨照皆圓,
焰慧菩薩大精進,覩史天王遊億刹,
實智寂滅方便智,逹無生理照空有,
難勝菩薩得平等,化樂天王百億國。
空空諦觀無二相,垂形六趣靡不周,
現前菩薩自在王,照見縁生相無二,
勝義智光能徧满,徃千億土化衆生。
焰慧難勝現前地,能斷三障迷心惑,
空慧寂然無縁觀,還照心空無量境。
遠行菩薩初禪王,住於無相無生忍,
方便善巧悉平等,常萬億土化群生。
進入不動法流地,永無分段超諸有,
常觀勝義照無二,二十一生空寂行,
順道法愛無明習,遠行大士獨能斷。
不動菩薩二禪王,得變易身常自在,
能於百萬微塵刹,隨其形類化衆生,
悉知三世無量劫,於第一義常不動。
善慧菩薩三禪王,能於千恒一時現,
常在無爲空寂行,恒沙佛藏一念了。
法雲菩薩四禪王,於億恒土化群生,
始入金剛一切了,二十九生永已度,
寂滅忍中不忍觀,一轉妙覺無等等。
不動善慧法雲地,除前所有無明習,
無明習相識俱轉,二諦理圎無不盡。
正覺無相徧法界,三十生盡智圓明,
寂照無爲眞解脫,大悲廣現無與等,
湛然不動常安隱,光明徧照無所照,
三賢十聖住果報,唯佛一人居淨土。
一切有情皆暫住,登金剛原常不動,
如來三業德無量,隨諸衆生等憐愍。
法王無上人中樹,普蔭大衆無量光,
口常說法非無義,心智寂滅無縁照。
人中師子爲演說,甚深句義未曾有,
塵沙刹土悉震動,大衆歡喜皆蒙益,
世尊善說十四王,是故我今頭面禮。」
爾時,百萬億恒河沙大衆,聞佛世尊及波斯匿王說十四忍無量功德,獲大法利,聞法悟解,得無生忍,入於正位。
爾時,世尊告大衆言:「是波斯匿王,已於過去十千劫龍光王佛法中爲四地菩薩,我爲八地菩薩;今於我前大師子吼。如是,如是!如汝所說。得眞實義不可思議,唯佛與佛乃知斯事。
「善男子!此十四忍,諸佛法身、諸菩薩行,不可思議,不可稱量。何以故?一切諸佛,皆於般若波羅蜜多中生、般若波羅蜜多中化、般若波羅蜜多中滅;而實諸佛,生無所生、化無所化、滅無所滅。第一無二,非相非無相,無自無他,無來無去,如虚空故。
「善男子!一切衆生,性無生滅,由諸法集幻化而有,藴、處、界相無合無散,法同法性,寂然空故。一切衆生,自性清淨,所作諸行無縛無解,非因非果非不因果;諸苦受行煩惱所知,我相、人相,知見受者,一切空故。法境界空,空、無相、無作,不順顚倒不順幻化,無六趣相,無四生相,無聖人相,無三寳相,如虚空故。
「善男子!甚深般若,無知無見,不行不縁,不捨不受,正住觀察而無照相,行斯道者如虚空故。法相如是,有所得心、無所得心皆不可得。是以般若,非即五藴非離五藴,非即衆生非離衆生,非即境界非離境界,非即行解非離行解,如是等相不可思量。是故,一切菩薩摩訶薩所修諸行,未至究竟而於中行,一切諸佛知如幻化,得無住相而於中化,故十四忍不可思量。
「善男子!汝今所說此功德藏,有大利益一切衆生。假使無量恒河沙數十地菩薩說是功德,百千億分如海一滴,三世諸佛如實能知,一切賢聖悉皆稱讃,是故我今略述所說少分功德。
「善男子!此十四忍,十方世界過去、現在一切菩薩之所修行,一切諸佛之所顯示,未來諸佛、菩薩摩訶薩亦復如是。若佛、菩薩不由此門得一切智者,無有是處。何以故?諸佛、菩薩無異路故。
「善男子!若人聞此住忍、行忍、逥向忍、歡喜忍、離垢忍、發光忍、焰慧忍、難勝忍、現前忍、逺行忍、不動忍、善慧忍、法雲忍、正覺忍,能起一念清淨信者,是人超過百劫、千劫、無量無邊恒河沙劫,一切苦難,不生惡趣,不久當得阿耨多羅三藐三菩提。是時,十億同名虚空藏菩薩摩訶薩,與無量無數諸來大衆,歡喜踊躍承佛威神,普見十方恒沙諸佛,各於道場說十四忍,如我世尊所說無異,各各歡喜,如說修行般若波羅蜜多。」
爾時,世尊告波斯匿王:「汝先問云:『復以何相而住觀察?』菩薩摩訶薩應如是觀:以幻化身而見幻化,正住平等無有彼我。如是觀察化利衆生,然諸有情於久逺劫,初刹那識異於木石,生得染淨,各自能爲無量無數染淨識本。從初刹那不可說劫,乃至金剛終一刹那,有不可說不可說識,生諸有情色、心二法。色名色藴,心名四藴,皆積聚性,隱覆眞實。
「大王!此一色法生無量色。眼得爲色,耳得爲聲,鼻得爲香,舌得爲味,身得爲觸;堅持名地,津潤名水,煖性名火,輕動名風;生五識處,名五色根。如是展轉一色一心,生不可說無量色心,皆如幻故。
「善男子!有情之受,依世俗立,若有若無。但生有情妄想憶念,作業受果皆名世諦。三界六趣一切有情,婆羅門、刹帝利、毗舍、首陀,我人知見,色法心法如夢所見。
「善男子!一切諸名,皆假施設。佛未出前,世諦幻法,無名無義亦無體相;無三界名、善惡果報六趣名字。諸佛出現,爲有情故,說於三界、六趣、染淨無量名字。如是一切如呼聲響,諸法相續念念不住,刹那刹那非一非異,速起速滅非斷非常,諸有爲法如陽焰故,諸法相待,所謂色界、眼界、眼識界,乃至法界、意界、意識界,猶如電光不定相待,有無一異,如第二月,諸法縁成;藴、處、界法如水上泡,諸法因成。一切有情,俱時因果、異時因果,三世善惡如空中雲。
「善男子!菩薩摩訶薩住無分别,無彼此相,無自他相,常行化利相。是故應知,愚夫垢識,染著虚妄爲相所縛;菩薩照見,知如幻士,無有體相但如空華,是爲菩薩摩訶薩住利自他如實觀察。」
說是法時,㑹中無量人、天大衆,有得伏忍、空無生忍,一地、二地乃至十地,無量菩薩得一生補處。
二諦品第四
爾時,波斯匿王白佛言:「世尊!勝義諦中有世俗諦不?若言無者,智不應二;若言有者;智不應一。一二之義,其事云何?」
佛言:「大王!汝於過去龍光王佛法中已問此義,我今無說,汝今無聽,無說無聽是即名爲一義二義。汝今諦聽,當爲汝說。」
爾時,世尊即說偈言:
「無相勝義諦,體非自他作,
因縁如幻有,亦非自他作。
法性本無性。勝義諦空如。
諸有幻有法。三假集假有。
無無諦實無,寂滅勝義空,
諸法因縁有,有無義如是,
有無本自二,譬如牛二角,
照解見無二,二諦常不即。
解心見無二,求二不可得,
非謂二諦一,一亦不可得,
於解常自一,於諦常自二,
了逹此一二,眞入勝義諦。
世諦幻化起,譬如虚空華,
如影如毛輪,因縁故幻有。
幻化見幻化,愚夫名幻諦,
幻師見幻法,諦幻悉皆無。
若了如是法,即解一二義,
徧於一切法,應作如是觀。
「大王!菩薩摩訶薩住勝義諦化諸有性,佛及有情一而無二。何以故?有情、菩提此二皆空。以有情空得置菩提空,以菩提空得置有情空,以一切法空空故空。何以故?般若無相,二諦皆空,謂:從無明至一切智,無自相無他相,於第一義見無所見,若有修行亦不取著,若不修行亦不取著,非行非不行亦不取著,於一切法皆不取著。菩薩未成佛,以菩提爲煩惱;菩薩成佛時,以煩惱爲菩提。何以故?於第一義而無二故,諸佛如來與一切法悉皆如故。」
波斯匿王白佛言:「十方諸佛、一切菩薩,云何不離文字而行實相?」
佛言:「大王!文字者,謂:契經、應頌、記别、諷誦、自說、縁起、譬喻、本事、本生、方廣、希有、論議,所有宣說音聲、語言、文字、章句,一切皆如,無非實相;若取文字相者,即非實相。
「大王!修實相者,如文字修。實相即是諸佛智母,一切有情根本智母,此即名爲一切智體。諸佛未成佛,與當佛爲智母;諸佛已成佛,即爲一切智。未得爲性,已得爲智。三乘般若,不生不滅,自性常住。一切有情,此爲覺性。若菩薩不著文字、不離文字,無文字相非無文字,能如是修不見修相,是即名爲修文字者,而能得於般若眞性,是爲般若波羅蜜多。
「大王!菩薩摩訶薩護佛果、護十地行、護化有情,爲若此也。」
波斯匿王白佛言:「眞性是一,有情品類根行無量,法門爲一、爲無量耶?」
佛言:「大王!法門非一亦非無量。何以故?由諸有情色法、心法,五取藴相、我人知見,種種根行品類無邊,法門隨根亦有無量。此諸法性,非相非無相而非無量。若菩薩隨諸有情見一見二,是即不見一二之義。了知一二非一非二,即勝義諦;取著一二若有若無,即世俗諦。是故法門非一非二。
「大王!一切諸佛說般若波羅蜜多,我今說般若波羅蜜多,無二無别。汝等大衆,受持、讀誦、如說修行,即爲受持諸佛之法。
「大王!此般若波羅蜜多功德無量,若有恒河沙不可說諸佛,是一一佛,教化無量不可說有情,是一一有情皆得成佛,是諸佛等復教化無量不可說有情,亦皆成佛,是諸佛等所說般若波羅蜜多,有無量不可說那庾多億偈,說不可盡。於諸偈中而取一偈分爲千分,復於千分而說一分,句義功德尚無窮盡,何況如是無量句義所有功德。若有人能於此經中起一念淨信,是人即超百劫、千劫、百千萬劫生死苦難,何況書寫、受持、讀誦、爲人解說所得功德,即與十方一切諸佛等無有異。當知此人,諸佛護念,不久當成阿耨多羅三藐三菩提。」
說是法時,有十億人得三空忍,百萬億人得大空忍,無量菩薩得住十地。
仁王護國般若波羅蜜多經卷上
音释:
1. 惕:他歷切(ti4),憂也。
2. 緬:彌兗切(mian3),逺也。
3. 緹:田黎切(ti2),丹黃色,帛也。
4. 褰:丘虔切(qian1)摳衣也。
5. 襲:席入切(xi2),入也。
6. 欒:盧丸切(luan2),塚樹欄也。
7. 槧:在敢切(zan4),削板牘。
8. 賾䆳。賾:士革切(zhe2);䆳:思類切。賾䆳:深逺也。
9. 惋:烏貫切(wan4),懊歎也。
千華園【般若精舍】群發心供養此經一卷
西安释典文化龙藏法音工作室制作
如行云流水
如行云流水