佛說大安般守意經序
吴 康僧㑹 撰
夫安般者,諸佛之大乘,以濟衆生之漂流也。其事有六,以治六情。情有内外:眼、耳、鼻、舌、身、心,謂之内矣;色、聲、香、味、細滑、邪念,謂之外也。經曰:「諸海十二事」,謂内外六情之受邪行,猶海受流,餓夫受飯,蓋無滿足也。
心之溢盪,無微不浹;怳惚髣髴,出入無間;視之無形,聽之無聲;逆之無前,尋之無後;深微細好,形無絲髮。梵釋仙聖所不能照明,默種子此化生乎。彼非凡所覩,謂之隂也。猶以晦曀(yi4)種夫深芬,闓(kai3)手覆種,孳有萬億。旁人不覩其形,種家不知其數也。一朽乎下,萬生乎上。
彈指之間,心九百六十轉;一日一夕,十三億意。意有一身,心不自知,猶彼種夫也。
是以行寂,繫意著息,數一至十,十數不誤,意定在之。小定三日,大定七日,寂無他念,怕然若死,謂之一禪。
禪,棄也,棄十三億穢念之意。已獲數定,轉念著隨,蠲除其八。正有二意,意定在隨,由在數矣!垢濁消滅,心稍清淨,謂之二禪也。
又除其一,注意鼻頭,謂之止也。得止之行,三毒、四走、五隂、六冥,諸穢滅矣,煛(jiong3)然心明踰明月珠。
婬邪污心,猶鏡處泥,穢垢污焉。偃以照天,覆以臨土;聰叡聖達,萬土臨照,雖有天地之大,靡一夫而能覩。所以然者,由其垢濁,衆垢污心,有踰彼鏡矣!
若得良師剗(chan3)刮瑩磨,薄塵微曀,蕩使無餘;舉之以照,毛髮面理,無微不察,垢退明存使其然矣!
情溢意散,念萬不識一矣。猶若於市,馳心放聽,廣採衆音;退宴在思,不識一夫之言。心逸意散,濁翳其聰也。
若自閑處,心思寂寞,志無邪欲,側耳靖聽,萬句不失,片言斯著,心靖意清之所由也。行寂止意,懸之鼻頭,謂之三禪也。
還觀其身,自頭至足,反覆微察;内體恶露,森楚毛竪,猶覩膿涕。於斯具照天地人物,其盛若衰,無存不忘。信佛三寶,衆冥皆明,謂之四禪也。
攝心還念,諸隂皆滅,謂之還也;穢欲寂盡,其心無想,謂之淨也。得安般行者,厥心即明,舉明所觀,無幽不覩。往情数万,方來之事,入物所更;現在諸剎,其中所有世尊化法、弟誦習,無遐不見,無聲不聞;怳惚髣髴,存亡自由;大彌八極,細貫毛釐。制天地,住壽命;猛神德,壞天兵;動三千,移諸剎。入不思議,非梵所測;神德無限,六行之由也。
世尊初欲說斯經時,大千震動,人天易色,三日安般,無能質者。於是世尊化爲兩身,一白何等、一尊主,演于斯義出矣。大士、上人、六雙、十二輩,靡不執行。
有菩薩者安清,字世高,安息王嫡后之子。讓國與叔,馳避本土;翔而後集,遂處京師。其爲人也,博學多識,貫綜神摸。七正盈縮、風氣吉凶、山崩地動;鍼䘑(zhen1mai4)諸術,覩色知病;鳥獸鳴啼,無音不照。懷二儀之弘仁,愍黎庶之頑闇。先挑其耳,却啟其目,欲之視明聽也。徐乃陳演正真之六度,譯安般之祕奧。學者塵興,靡不去穢濁之操,就清白之德者也。
余生末蹤,始能負薪,考妣徂落,三師凋喪;仰瞻雲日,悲無質受;眷言顧之,潸(shan1)然出涕。宿祚未沒,㑹見南陽韓林、頴川皮業、㑹稽陳慧。此三賢者,信道篤密,執德弘正;烝烝進進,志道不倦。余之從請問,規同矩合,義無乖異。陳慧注義,余助斟酌,非師不傳,不敢自由也。言多鄙拙,不究佛意,明哲衆賢,願共臨察;義有肬腨(you2shuan4),加聖刪定,共顯神融矣。
佛說大安般守意經卷上
後漢 安息国 三藏法师 安世高譯
佛在越祇國舍羈瘦國,亦說一名遮匿迦羅國。時佛坐行安般守意九十日,佛得。佛復獨坐九十日者,思惟校計,欲度脫十方及蜎飛蠕動之類。復言:我行安般守意九十日者,安般守意得自在慈念意;還行安般守意已,復收意行念也。
安爲身,般爲息,守意爲道。守者爲禁,亦謂不犯戒;禁者,亦爲護;護者,遍護一切無所犯。意者,息意,亦爲道也。安爲生,般爲滅,意爲因縁,守者爲道也。安爲數,般爲相隨,守意爲止也。安爲念道,般爲解結,守意爲不墮罪也。安爲避罪,般爲不入罪,守意爲道也。安爲定,般爲莫使動搖,守意莫亂意也。
安为守意,般爲御意,至得無爲也。安爲有,般爲無。意念有,不得道;意念無,不得道;亦不念有亦不念無,是應空定,意隨道行。有者,謂萬物;無者,謂疑,亦爲空也。安爲本因縁,般爲無處所。道人知本無所從來,亦知滅無處所,是爲守意也。
安爲清,般爲淨,守爲無,意名爲,是清淨無爲也。無者謂活,爲者謂生,不復得苦,故爲活也。安爲未,般爲起。已未起,便爲守意;若已起,意便走,爲不守,當爲還,故佛說安般守意也。安爲受五隂,般爲除五隂,守意爲覺因縁,不隨身口意也。
守意者,無所著爲守意;有所著不爲守意。何以故?意起復滅故。意不復起爲道,是爲守意。守意莫令意生,生因有死,爲不守意;莫令意死,有死因有生,意亦不死,是爲道也。
安般守意有十黠,謂數息、相隨、止、觀、還、淨、四諦,是爲十黠;黠成,謂合三十七品經爲行成也。
守意,譬如燈火,有兩因縁:一者、壞冥;二者、見明。守意:一者、壞癡;二者、見黠也。守意,意從因縁生,當縁因縁莫著,是爲守意也。守意有三輩:一者、守,令不得生;二者、已生,當疾滅;三者、事已行,當從後悔,計億萬劫不復作也。守與意各自異,護十方一切覺對不犯,是爲守;意,覺彼無爲,是爲守意也
守意中有四樂:一者、知要樂;二者、知法樂;三者爲知止樂;四者爲知可樂;是爲四樂。法爲行,得爲道。
守意六事爲有内外:數、隨、止是爲外;觀、還、淨是爲内。隨道也。何以故?念息相隨,止觀還淨,欲習意近道故。離是六事,便隨世間也。數息爲遮意,相隨爲歛意,止爲定意,觀爲離意,還爲一意,淨爲守意。用人不能制意,故行此六事耳。
何以故數息?用意亂故。何以故不得?用不識故。何以故不得禪?用不棄習盡,證行道故也。數息爲地,相隨爲犁,止爲耮,觀爲種,還爲雨,淨爲行,如是六事,乃隨道也。
數息斷外,相隨斷内,止爲止罪,行觀却意,不受世間爲還,念斷爲淨也。意亂當數息,意定當相隨,意斷當行止,得道意當觀,不向五隂當還,無所有當爲淨也。多事當數息,少事當相隨,家中意盡當行止,畏世間當觀,不欲世間爲還,念斷爲淨也。
何以故數息?不欲隨五隂故。何以故相隨?欲知五隂故。何以故止?欲觀五隂故。何以故觀隂?欲知身本故。何以故知身本?欲棄苦故。何以故爲還?厭生死故。何以故爲淨?分别五隂不受故。便隨黠慧八種道,得莂,爲得所願也。
行息時爲隨數,相隨時爲隨念,止時爲隨定,觀時爲隨淨,還時爲隨意,淨時爲隨道,亦爲隨行也。
數息爲四意止,相隨爲四意斷,止爲四神足念,觀爲五根、五力,還爲七覺意,淨爲八行也。
得息不相隨,不爲守意;得相隨不止,不爲守意;得止不觀,不爲守意;得觀不還,不爲守意;得還不淨,不爲守意;得淨復淨,乃爲守意也。
已念息,惡不生;復數者,爲共遮意,不隨六衰故。行相隨,爲欲離六衰;行止,爲欲却六衰;行觀,爲欲斷六衰;行還,爲欲不受六衰;行淨,爲欲滅六衰。已滅盡,便隨道也。
數息欲遮意,息中有長短,當復遮是長短意也。何以故?守意,欲止惡故。惡亦可守,亦不可守。何以故?惡已盡,不當復守也。
數息有三事:一者、當坐行;二者、見色,當念非常、不淨;三者、當曉瞋、恚、癡、嫉、令過去也。
數息亂者,當識因縁所從起,當知是内意。一息亂者,是外意過,息從外入故;二息亂者,是内意過,息從中出故。三、五、七、九屬外意,四、六、八、十屬内意。嫉、瞋恚、癡,是三意在内;殺、盜、婬、兩舌、惡口、妄言、綺語,是七意及餘事屬外也。得息爲外,不得息爲内。息從意生,念息合爲一。數息至盡數,爲一亦非一,意在外,息未盡故。譬如數錢,意在五,數爲一也。
數息,所以先數入者,外有七惡,内有三惡,用少不能勝多,先數入也。
數息不得者,失其本意故。本意,謂非常、苦、空、非身;失是意墮顛倒故,亦爲失師。師者,初坐時,第一入息得身安,便次第行;爲失其本意,故不得息也。數息,意常當念非常、苦、空、非身,計息出亦滅,入亦滅。已知是得道,疾當持非常恐意。得是意,即得息也。
入息、出息所以異者,出息爲生死隂,入息爲思想隂;有時,出息爲痛痒隂,入息爲識隂。用是爲異,道人當分别是意也。入息者爲不受罪,出息者爲除罪,守意者爲離罪。入息者爲受因縁,出息者爲到因縁,守意者爲不離因縁也。
數息不得,有三因縁:一者、罪到;二者、行不工;三者、不精進也。入息短,出息長,無所從念爲道意,有所念爲罪;罪要在外,不在内也。數息時,有離意爲喘息長,得息爲喘息短。不安,行息爲長,定爲短。念萬物爲長息,無所念爲短息。未至十息,壞復更數爲長息,得十息爲短息。得息爲短,何以故?止,不復數故。得息亦爲長,何以故?息不休,故爲長也。喘息長自知,喘息短自知,謂意所在爲自知長短,意覺長短爲自知,意不覺長短爲不自知也。
道人行安般守意,欲止意。當何因縁得止意?聽說安般守意。何等爲安?何等爲般?安名爲入息,般名爲出息,念息不離,是名爲安般。守意者,欲得止意。在行者、新學者,有四種安般守意行,除兩惡、十六勝即時自知,乃安般守意行,令得止意。何等爲四種?一爲數,二爲相隨,三爲止,四爲觀。何等爲兩惡?莫過十息,莫減十數。何等爲十六勝即時自知?喘息長即自知;喘息短即自知;喘息動身即自知;喘息微即自知;喘息快即自知;喘息不快即自知;喘息止即自知;喘息不止即自知;喘息观心即自知;喘息不观心即自知;内心念萬物已去,不可復得,喘息自知;内無所復思,喘息自知;棄捐所思,喘息自知;放棄軀命,喘息自知;不放棄軀命,喘息自知。是爲十六即時自知也。
問:何等爲莫過十數、莫減十數?
報:息已盡未數,是爲過,息未盡便數,是爲減。失數亦惡,不及亦惡,是爲兩惡。
至二息亂,爲短息;至九息亂,爲長息;得十息,爲快息;相隨爲微。意在長,便轉意:「我何以故念長?」意在短,即時覺,不得令意止,止爲著。放棄軀命者,謂行息,得道意,便放棄軀命;未得道意,常愛身故,不放棄軀命也。息細微爲道,長爲生死,短息、動爲生死;長於道爲短,何以故?不得道意,無所知,故爲短也。
數息爲單,相隨爲複,止爲一意,觀爲知意,還爲行道,淨爲入道也。數時爲念,至十息爲待,是爲外禪;念身不淨,隨空,是爲内禪也。禪法,惡來不受,是名爲棄。
閉口數息,隨氣出入,知氣發何所,滅何所。意有所念,不得數息;有遲疾、大小,亦不得數;耳聞聲亂,亦不得數也。數息,意在息數,爲不工,行意乃爲止。數息,意但在息,是爲不工。當知意所從起、氣所滅,是乃應數。因縁盡,便得定意也。
守意者,念出入息,已念息不生惡,故爲守意。息見因縁生,無因縁滅;因縁斷,息止也。數息爲至誠,息不亂爲忍辱。數息氣微,不復覺出入,如是當守一念也,止。息在身,亦在外,得因縁息生,罪未盡故有息;斷因縁,息不復生也。
數息以爲隨第二禪。何以故?用不待念故,爲隨第二禪也。數息爲不守意,念息乃爲守意。息從外入,息未盡,息在入意,在盡識,在數也。
十息有十意,爲十絆;相隨有二意,爲二絆;止爲一意,爲一絆。不得息數爲惡意,不可絆;惡意止,乃得數,是爲和調,可意絆也。
已得息,棄息;已得相隨,棄相隨;已得止,棄止;已得觀,棄觀,莫復還。莫復還者,莫復數(shu3)。息亦使意,亦使息也。息有所念,爲息使意;無所念,爲意使息也。
息有四事:一爲風,二爲氣,三爲息,四爲喘。有聲爲風,無聲爲氣,出入爲息,氣出入不盡爲喘也。
數息斷外,相隨斷内。數從外入,爲斷外,亦欲離外因縁;數從中出,爲欲離内因縁。外爲身離,内爲意離;身離、意離是爲相隨,出、入息是爲二事也。
數息爲欲斷内外因縁。何等爲内、外?謂眼、耳、鼻、口、身、意爲内,色、聲、香、味、細滑、念爲外也。行息爲使意向空,但欲止餘意。何以爲向空?息中無所爲故也。
數息走意,不即時覺者,罪重意輕。罪引意去疾,故不覺也。行道已得息,自厭息,意欲轉,不復欲數,如是爲得息。相隨、止、觀亦爾也。知出入息滅,爲得息相;知生死不復用,爲得生死相。已得四禪,但念空爲種道也。
行息已得定,不復覺氣出入,便可觀。一、當觀五十五事;二、當觀身中十二因縁也。
問:息出入,寧有處不?
報:息入時是其處,出息時是其處。數息身坐,痛痒、思想、生死、識止不行,是爲坐也。念息得道,復校計者,用息無所知故。
問:念息得道,何以爲無所知?
報:意知息,息不知意,是爲無所知。人不能得校計意,便令數息,欲令意定。雖數息,但不生惡,無有黠智。當何等行得黠慧?從一至十,分别定亂,識對行藥;已得定意,便隨黠慧,得校計,爲隨觀也。
問:何等爲數?
報:數者,謂事。譬如人,有事便求,是爲數罪;道人數福。何以故?正爲十,一意起爲一,二意起爲二,數終於十,至十爲竟,故言十數爲福。復有罪者,用不能壞息,故爲罪;亦謂意生死不滅,墮世間已,不斷世間事,爲罪也。六情爲六事,痛痒、思想、生死、識,合爲十事,應内十息;殺、盜、婬、兩舌、惡口、妄言、綺語、嫉妬、瞋恚、癡,應外十息,謂止不行也。
問:何等爲十六事?
報:十六事者,謂數至十;六者,謂數、相隨、止、觀、還、淨,是十六事,爲行已,亦爲隨道也。
問:數息念風,爲隨色,何以應道?
報:行意在道,數不念色。氣盡便滅,墮非常,知非常爲道也。道人欲得道,要當知坐、行二事:一者爲坐,二者爲行。
問:坐與行爲同、不同?
報:有時同,有時不同。數息、相隨、止、觀、還、淨,此六事有時爲坐,有時爲行。何以故?數息意定是爲坐,意隨法是爲行;已起意不離爲行,亦爲坐也。
坐禪法,一不數二,二不數一。一數二者,謂數一息未竟便言二,是爲一數二,如是爲過精進;二數一者,謂息已入二甫言一,是爲二數一,如是爲不及精進。從三至四、五至六、七至八、九至十,各自有分部,當分别所屬;在一數一,在二數二,是爲法行,便隨精進也。
有三坐隨道:一爲數息坐,二爲誦經坐,三爲聞經喜坐,是爲三也。
坐有三品:一爲味合坐,二爲淨坐,三爲無有結坐。何等爲味合坐?謂意著行不離,是爲味合坐。何謂爲淨坐?謂不念爲淨坐。何等爲無有結坐?謂結已盡,爲無有結坐也。
息有三輩:一爲雜息,二爲淨息,三爲道息。不行道,是爲雜息;數至十息不亂,是爲淨息;已得道,是爲道息也。息有三輩:有大息,有中息,有微息。口有所語,大息止;念道,中息止;得四禪,微息止也。
問:佛何以教人數息守意?
報:有四因縁;一者、用不欲痛故;二者、用避亂意故;三者、用閉因縁,不欲與生死㑹故;四者、用欲得泥洹道故也。譬喻說日無光明者,有四因縁:一者、用有雲故;二者、用有塵故;三者、用有大風故;四者、用有烟故。數息不得,亦有四因縁:一者、用念生死校計故;二者、用飲食多故;三者、用疲極故;四者、用坐不得更罪地故。此四事來皆有相:坐數息,忽念他事失息意,是爲念校計相;骨節盡痛,不能久坐,是爲食多相;身重意瞪瞢,但欲睡眠,是爲疲極相;四、徒坐,不得一息,是爲罪地相。以知罪,當經行;若讀經文坐,意不習罪,亦稍稍消也。
道人行道當念本。何等爲本?謂心、意、識,是爲本。是三事皆不見,已生便滅,本意不復生,得是意爲道意;本意已滅,無有痛更因縁,生便斷也。
定意日勝,日勝爲定意。有時從息得定意,有時從相隨得定意,有時從止得定意,有時從觀得定意,隨得定因縁直行也。
行息亦墮貪,何以故?意以定便喜故。便當計出入息、念滅時,息生身生;息滅身滅。尚未脫生死苦。何以故?喜已計,如是便貪止也。
數息欲疾,相隨欲遲;有時數息當安徐,相隨時當爲疾。何以故?數息意不亂當安徐,數亂當爲疾。相隨亦同,如是也。第一數亦相隨,所念異;雖數息,當知氣出入,意著在數也。
數息,復行相隨、止觀者,謂不得息。前世有習,在相隨、止觀;雖得相隨、止觀,當還從數息起也。
數息意不離,是爲法;離,爲非法。數息,意不隨罪;意在世間,便墮罪也。
數息爲不欲亂意故;意以不亂,復行相隨者,證上次意,知爲止。止與觀同,還與淨同也。
行道得微意,當倒意者,謂當更數息。若讀經已,乃復行禪微意者,謂不數息及行相隨也。
佛有六潔意,謂數息、相隨、止、觀、還、淨。是六事能制,無形也。
息亦是意,亦非意。何以故?數時,意在息,爲是;不數時,意息各自行,是爲非意。從息生息已,止無有意也。
人不使意,意使人。人使意者,謂數息、相隨、止、觀、還、淨,念《三十七品經》,是爲人使意;人不行道,貪求隨欲,是爲意使人也。
息有垢,息不去垢,不得息。何等爲息垢?謂三冥中最劇者,是爲息垢。何等爲三冥?謂三毒起時,身中正冥,故言三冥。三毒者:一爲貪婬,二爲瞋恚,三爲愚癡。人皆坐是三事死,故言毒也。
數息時,意在數息;未數時,有三意:有善意、有惡意、有不善不惡意。
欲知人得息相者,當觀萬物及諸好色,意不復著,是爲得息相;意復著,是爲未得,當更精進。
行家中意欲盡者,謂六情爲意家,貪愛萬物皆爲意家也。
相隨者,謂行善法。從是得脫,當與相隨,亦謂不隨五隂、六入,息與意相隨也。
問:第三止,何以故止在鼻頭?
報:用數息、相隨、止、觀、還、淨,皆從鼻出入,意習故處,亦爲易識,以是故著鼻頭也。
惡意來者,斷爲禪。有時在鼻頭止,有時在心中止,在所著爲止。邪來亂人意,直觀一事,諸惡來,心不當動,心爲不动之哉也。止有四:一爲數止,二爲相隨止,三者鼻頭止,四爲息心止。止者,謂五樂、六入,當制止之也。
入息至盡鼻頭止,謂惡不復入至鼻頭止;出息至盡著鼻頭,謂意不復離身行向惡,故著鼻頭。亦謂息初入時,便一念向不復轉,息出入亦不復覺,是爲止也。止者如,出息、入息,覺知前意出,不覺後意出。覺前爲意意相觀,便察出入息;見敗,便受相,畏生死,却意,便隨道意相也。
莫爲相隨者,但念著鼻頭,五隂因縁不復念,罪斷意滅,亦不喘息,是爲止也。莫爲相隨者,謂莫復意念出入,隨五隂因縁,不復喘息也。
第四、觀者,觀息敗時,與觀身體異。息,見因縁生,無因縁滅也。
心、意受相者,謂意欲有所得,心計因縁㑹當復滅,便斷所欲,不復向,是爲心、意受相也。
以識因縁爲俱相觀者,謂識知五隂因縁,出息亦觀,入息亦觀。觀者,謂觀五隂,是爲俱觀。亦應意意相觀,爲兩因縁,在内斷惡、念道也。
觀出息異、入息異者,謂出息爲生死隂,入息爲思想隂;有時,出息爲痛痒隂,入息爲識隂。隨因縁起便受隂,意所向無有常用,是故爲異,道人當分别知。是亦謂出息滅,入息生;入息滅,出息生也。
無有故者,謂人意及萬物,意起已滅,物生復死,是爲無有故也。
非出息,是入息;非入息,是出息。非,謂出息時,意不念入息;入息時,意不念出息,所念異故言非也。
中信者,謂入道中,見道因縁,信道,是爲中信也。
第五還棄結者,謂棄身七惡;第六淨棄結者,爲棄意三惡,是名爲還。
還者,爲意不復起惡;惡者,是爲不還也。還身者,謂還惡。得第五還,尚有身,亦無身。何以故?有意有身,無意無身,意爲人種,是名爲還。
還者,謂意不復起惡;起惡者,是爲不還。亦謂前助身,後助意。不殺、盜、婬、兩舌、惡口、妄言、綺語,是爲助身;不嫉、瞋恚、癡,是爲助意也。
還五隂者,譬如買金得石,便棄捐地不用;人皆貪愛五隂,得苦痛,便不欲,是爲還五隂也。
何等爲处見滅盡處?謂無所有,是爲滅處。
問:已無所有,何以故爲處者?
無所有處有四處:一者、飛鳥以空中爲處;二者、羅漢以泥洹爲處;三者、道以無有爲處;四者、法在觀處也。
出息、入息受五隂相者,謂意邪念,疾轉還正,以生覺斷,爲受五隂相。言受者,謂受不受相也。以受五隂相,知起何所,滅何所。滅者,爲受十二因縁,人從十二因縁生,亦從十二因縁死;不念者,爲不念五隂也。知起何所、滅何所,謂善惡因縁起便復滅,亦謂身,亦謂氣生滅。念便生,不念便死,意與身同等,是爲斷生死道。在是生死聞,一切惡事皆從意來也。
今不爲前,前不爲今者,謂前所念已滅,今念非前念;亦謂前世所作,今世所作,各自得福;亦謂今所行善,非前所行惡;亦謂今息非前息,前息非今息也。
爲生死分别者,爲意念生即生,念滅即滅,故言生死。當分别萬物及身,過去、未來福爲索盡。何以故盡?以生便滅,滅便盡;已知盡,當盡力求也。
視上頭無所從來者,謂人無所從來,意起爲人;亦謂人不自作來者,爲有所從來;人自作自得,是爲無所從來也。
生死當分别者,謂知分别五隂,亦謂知分别意生死。人意爲常,知無有常,亦爲分别也。
後視無處所者,爲今現在不見罪;人在生死,㑹當得,無有脫於罪,故言後視無有處所。
未得道迹不得中命盡,謂已得十五意,不得中死;要當得十五意,便随道,亦轉上至阿羅漢也。中得道迹,亦不得中命盡,爲息、意、身,凡三事;謂善惡意,要當得道迹,亦復中壞;息死復生,善意起復滅,身亦不得中死也。
何等爲淨?謂諸所貪欲爲不淨,除去貪欲是爲淨。
何等爲五隂相?譬喻火爲隂,薪爲相也。
從息至淨,是皆爲觀;謂觀身、相隨、止、觀、還、淨,本爲無有。
内意數息,外意斷惡因縁,是爲二意也。
問:何以故,不先内外觀身體,反先數息、相隨、止、觀、還、淨?
報:用意不淨,故不見身;意已淨,便悉見身内外。
道所有十九行,用人有十九病故,亦有十九藥。觀身念惡露,是爲止貪婬藥;念四等心,是爲止瞋恚藥;自計本何因縁有,是爲止愚癡藥;安般守意,是爲多念藥也。
内外自觀身體,何等爲身?何等爲體?骨肉爲身,六情合爲體也。何等爲六情?謂眼合色,耳受聲,鼻向香,口欲味,細滑爲身,衰意爲種,栽爲癡,爲有生物也。
内外身體,所以重出者何?謂人貪求有大小,有前後;謂所欲得當分别觀,觀者見爲念,念因見觀者爲知也。
身觀止者,坐念起,起念意不離,在所行意,所著爲識,是爲身觀止也。
出息、入息念滅時,何等爲念滅時?謂念出入氣盡時,意息滅。出息、入息念滅時,譬如畫空中,無有是處;生死意、道意俱爾也。出息、入息念滅時,亦不說息意,自說滅時。出息、入息念滅時,物從因縁生,斷本爲滅時也。
内外痛痒見觀者,爲見痛痒所從起,便觀,是爲見觀也。内外痛痒者,謂外好物爲外痒,外惡物爲外痛;内可意爲内痒,内不可意爲内痛。在内爲内法,在外因縁爲外法;亦謂目爲内,色爲外;耳爲内,聲爲外;鼻爲内,香爲外;口爲内,味爲外;心爲内,念爲外。見好細滑,意欲得,是爲痒;見麤惡,意不用,是爲痛。俱墮罪也。
痛痒觀止者,若人痛,意不作痛,反念他一切身痛,如是,以意不在痛,爲止。痛亦可念,亦可不念。念痛無所著,自愛身,當觀他人身;意愛他人身,當自觀身,亦爲止也。
内外痛痒,所以重出者何?謂人見色,愛有薄厚,其意不等觀,多與少異故。重分别觀道,當内觀有癡,當外觀以自證也。
身心痛痒各自異,得寒熱、刀杖痛極,是爲身痛;得美飯、載車、好衣,身諸所便,是爲身痒。心痛者,身自憂,復憂他人及萬事,是爲心痛;心得所好及諸歡喜,是爲心痒也。
意相觀者,有兩因縁,在内斷惡念道,一者,謂五樂、六衰,當制斷之。觀者,自觀身,身不知麤細,以得乃覺,是爲意意相觀。意意相觀,息亦是意,數亦是意;數時视息,爲意意相觀也。
意觀止者,欲婬,制不爲;欲瞋恚,制不怒;欲癡,制不作;欲貪,制不求。諸惡事,一切不向,是爲觀止;亦謂以知《三十七品經》,常念不離,爲止也。
出息、入息盡,定便觀者,盡謂罪盡,定謂息止意。定觀者,謂觀止還淨也;盡止者,謂我能說是、更见是、曉是、遍更是,是爲盡止也。
所起息,若布施作福一切善法,已起便滅,更意念邪?向習罪行亦無數,古更今世,意不如是相隨,他人亦爾。已知覺,當斷;已斷,爲内外意意觀止也。
内外法法者,内法謂身,外法謂他人;有持戒法,有不持戒法,是爲内外法也。
内法,謂行黠不離《三十七品經》,一切餘事意不随中,行道得道,是爲内法。外法,謂随生死,随生死行,便得生死,不脫一切,當斷;已斷,爲内外法觀止也。
法觀止者,一切人皆自身爲身,諦校計非我身。何以故?有眼有色,眼亦非身,色亦非身。何以故?人已死,有眼無所見,亦有色無所應。身如是,但有識亦非身。何以故?識無有形,亦無所輕止。如是計眼,耳、鼻、口、身、意亦爾,得是計爲法觀止;亦謂不念惡爲止,念惡爲不止。何以故?意行故也。
佛說大安般守意經卷上
音释
1. 曀:於計切(yi4),暗曀也。
2. 煛:古迥切(jiong3),目驚也。
3. 剗刮:剗:初限切(chan3),削也;刮:古滑切(gua1),摩切也。
4. 鍼:職深切(zhen1),同针。
西安释典文化龙藏法音工作室制作